شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش ستاد خبری «همایش قرآن پژوه روشن بین»؛ آیت‌الله محمدعلی تسخیری دبیرکل سابق و عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سومین همایش ملی تفسیر و تفسیر نگاری در سده اخیر حوزه علمیه خراسان با عنوان «قرآن پژوه روشن بین» ویژه نکوداشت آیت‌الله شیخ محمد واعظ زاده خراسانی نخستین دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و مؤسس دانشگاه مذاهب اسلامی، که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به ذکر نکاتی درباره شخصیت علمی و تقریبی مرحوم آیت‌الله واعظ زاده پرداخت.
وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به سال‌های حضور خود در کنار مرحوم واعظ زاده و استفاده‌های فراوان از مکتب ایشان بیان کرد: آیت‌الله واعظ زاده یک جریان مقدس و بزرگی را رهبری کردند و از اساتید بزگواری بهره‌مند بود که شاخص ترین آنها مرحوم آیت الله بروجردی می‌باشد.
آیت‌الله تسخیری افزود: این رهبری و پیشگامی ایشان در فضایی صورت گرفت که اندیشه تقریب در بین اهالی علم مبهم بود، از این رو آیت‌الله واعظ زاده تلاش کرد تا این اندیشه تقریب را تفهیم و تثبیت کند.
رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تجلیل از تلاش علمی و تألیفات آیت‌الله واعظ زاده در مسئله تقریب وحدت اسلامی، گفت: مرحوم واعظ زاده در زمینههای مختلف علمی صاحب نظر بود، از اجتهاد و مکتب و فقه امامیه تا تاریخ، حدیث و رجال؛ و در جمع آوری روایت و زمینههای مشترک شیعه و سنی کوشید. از جمع آوری این مشترکات معلوم می‌شود منبع اصلی یکی است، وهبه زحیلی از علمای دمشق در بیانی در خصوص احکام مشترک می‌گوید: ۹۵ درصد احکام مشترک قائل شیعه و سنی دارد.
آیت‌الله تسخیری سپس تصریح و تأید نمود: تقریب مذاهب مانع مطرح کردن مسائل تاریخی اختلافی نیست، بلکه باید ادب اختلاف داشته باشیم و با بی توجی به این اشتراکات فراوان، زمینه را برای ورود دشمن فراهم نسازیم.
رئیس پیشین مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی افزود: امروز بسیاری از سختی‌ها و ابهام‌ها رفع شده و به راحتی می‌شود تقریب را در سیره اهل بیت(ع) بدست آورد.
سیره و روش اهل بیت و علماء شیعه و سنی تقریبی بود
وی سپس روش تقریبی ائمه و فقهای شیعه پرداخت و گفت: استاد واعظ زاده می گفت؛ این طور ذکر شده که ابن عقده زیدی مذهب نام ۴ هزار شاگرد امام صادق (ع) را بدست آورده که به ما نرسیده است حتی مقام معظم رهبری برای یافتن کتاب ابن عقده افرادی را به یمن فرستادند که این کتاب پیدا نشد ولی در فهرست شیخ طوسی نام این افراد را می شود پیدا کرده قطعا تعداد زیادی از این شاگردان شیعه نبودند و محب اهل بیت(ع) بودند. ائمه اربعه اهل سنت هم جزو محبان اهل بیت(ع) بودند در نقل‌های مختلف این موضوع ذکر شده، درباره مالک بن انس در کتاب شیخ صدوق نقل شده از احترامی که امام به مالک می گذارد. شافعی هم که محبت‌اش به اهل بیت(ع) معلوم است، فخر رازی مفسر بزرگ اهل سنت نیز در مورد فتوایی در مساله جهر بسمله نظر حضرت امیرالمومنین (ع) را انتخاب می کند. احمد بن حنبل نیز اکثر روایات غدیر را نقل کرده است. از احمد بن حنبل وارد شده که علی (ع) را زینت خلافت می‌دانست. از بین علمای شیعه هم شهید ثانی زمان حضورش در مدرسه بعلبک گفته است: از افتخاراتم این بود که فتوای فقهی مذاهب خمسه را می دادم. با این مقدمات روشن می شود که سیره و روش اهل بیت و علماء شیعه و سنی تقریبی بود. ولی متاسفانه این حالت جداسازی فقه شیعه و اهل سنت ضربه سختی به بررسی و دقت‌های فقهی بود.
رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در بخش دوم سخنان خود ادامه داد: برای عده‌ای ابهامی وجود داشت که اندیشه تقریب چطور می‌تواند راه مقدسی باشد! یا پرسش‌هایی مطرح بود که ریشه‌های تقریب چیست؟ آیا تقریب با فکر اهل‌بیت(ع) سازگار است؟ آیا عقب نشینی از اصول مذهب است؟ تا اینکه استاد واعظ زاده تعریف اصلی اندیشه تقریب را بیان کرد و با جهاد علمی بی‌نظیر خود این مفهموم را تثبت کرد و شکل گرفت.
وی در ادامه سخنان خود به تبیین مراحل چهارگانه تقریب پرداخت و اظهار کرد: اول شناخت تفکر دیگر مذاهب و شناخت دایره مشترکات دینی است، دوم سعی در گسترش مشترکات با گفتگوی منطقی است، سوم همکاری با دیگران یعنی اعم از مسلمانان و متدینین و مکاتب غیر آسمانی در زمینههای مشترک است و در مرحله آخر مسائلی که باقی می‌ماند و اختلافی است که باید یکدیگر را معذور بدانیم. در هر مواجهه ی فکر بین مذاهب یا ادیان صورت گرفتن این چهار مرحله طبیعی و منطقی است.
ریشه‌های قرانی تقریب
آیت‌الله تسخیری با بیان این نکته که ممکن است گفته شود ریشه‌های تقریب در قرآن و روایات نیست، اظهار کرد: عکس این کلام ثابت است، ریشه‌ها و تئوری کامل تقریب در آیات و روایات وجود دارد. درباره شرایط گفتگو کنندگان و تقارب علمی نمی‌شود هر طرفی با طرف دیگر با هر سطح علمی گفتگو کنند. همچنین طبق بیان قرآن کریم پیامبر(ص) مامور می‌شود به کفار بگوید که به طرف مقابل خود احترام بگذارید، در دیگر ریشه‌های تقریب و شرایط گفتگو در قرآن، توافق بر موضوع گفتگو است. حاصل این بیان تمرکز بر محور گفتگو است نه حواشی آن.
این شخصیت برجسته عرصه تقریب مذاهب خاطرنشان کرد: از دیگر ریشه‌ها برای تقریب «آزادی اجتهاد» و «مقبولیت آن در اسلام» است که به نتایج گوناگون منتهی می شود؛ لذا بایستی به اجتهاد احترام گذاشت، درباره اجتهاد اتفاق افتاد که بین نظر دو پیامبر (داود و سلیمان) هم اختلاف صورت گرفته است. موارد متفاوتی هم در سیره پیامبر(ص) است که اجتهاد برخی اصحاب را می‌پذیرفتند، البته در این موارد مناقشه‌هایی نیز شده است. ریشه قرآنی دیگر تمرکز بر نقاط اشتراک در گفتگوهاست. تعالَوْا إِلي کَلِمَةٍ سَواء. در ادامه این ریشه‌های قرآنی مساله تاکید بر مفهوم اخوت اسلامی است، إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ، که اخوت و تقریب زمینه ساز وحدت است، حتی مواردی هم وحدت سیاسی رابیان می‌کند.
