شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی سبحانی، عضو هيئت علمي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي در حاشیه دومین مدرسه تابستانی کلام امامیه، در گفتگو با خبرنگار شبکه معالم در پاسخ به این پرسش که آیا تمامی منابع اصیل و اسلامی تشیع در باب معرفت مغفول مانده و یا تنها بخشی مورد توجه قرار گرفته است، گفت: سه رسالت برای متکلمین منطق معرفت، منطق مواجهه و چهارچوب سازی است؛ لذا بایستی بررسی کنیم چه خلأ هایی در زمان ما وجود دارد. هیچگاه نمی توانیم بیان کنیم که در حوزه بحث های عقلی و بنیادی پرونده ای علمی بسته شده و نباید به سوی آن بازگشت.
وی افزود: ممکن است ملاحظه کنیم که خلأهای جدی وجود دارد که ادبیات مناسبی ندارند و باید در الویت قرار گیرند تا تولید شوند.
حجت الاسلام و المسلمین سبحانی متذکر شد: طبیعی است که باید گروهی جمع شده و نظام موضوعات مورد ابتلا را بر اساس این الگو استخراج کنند. یعنی به ما بگویند در حوزه نویابی معارفی دینی چه اولویت هایی داریم. زیر بخش های این اولویت ها چیست. یا در منطق مواجهه ضعف منطق موضوع چیست؟ این مسائل نیازمند اکتشافاتی علمی و مباحثه بین استادان و اهل نظر خواهد بود.
وی نیز بیان داشت: در حوزه انسان شناسی ما نیازمند بازشناسی و بازفهمی دقیقی از انسان قرآن هستیم و بدون این، فهم درستی از رسالت انبیا و فلسفه معارف قرآن به دست نمی آید. این کار متأسفانه در سایه فعالیتی اجتهادی به صورت جامع صورت نگرفته است. لذا بایستی انگیزه شناسی و رفتار شناسی کنیم و لایه های مختلف حقیقت مدیریت انسان را به درستی و آنچنان که در قرآن آمده بیان کنیم. همچنین سرگذشت هستی شناسی انسان قبل از دنیا را بررسی کنیم.
عضو هيئت علمي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي اظهار داشت: یکی از ضرورت های این مبحث بازفهمی دقیق انسان در سایه مکتب وحی است و بعد عقلانی سازی آن در حوزه منطق و مواجهه؛ امروز این انسان شناسی با ادبیات روز به صورت آکادمیک و علمی باید به دنیا معرفی شود.
وی ادامه داد: تا نتوانیم انسان را معرفی کنیم، نظام سیاسی متناسب با پرورش آن انسان توضیح داده نمی شود.
وی در مثالی با طرح این پرسش که چرا مخالف ولایت فقیه هستند، پاسخ داد: چون ولایت فقیه در منطق سکولار و انسان شناسی آنان فقط این است که آزادی های آنان را سلب کند، اما در منطق قرآن، ولایت فقیه مکتب تربیتی انسان است. انسان با این خصوصیات اگر در نظام تربیت اجتماعی قرار نگیرد، به اهداف خود نمی رسد.
حجت الاسلام و المسلمین سبحانی با ذکر مثال دیگری بیان داشت: علت عدم پذیرش اقتصاد لیبرال در جامعه چیست؟ چون قرآن، انسان متفاوت دیگری را به ما معرفی می کند. چون برای این انسان قرار است نظام اقتصادی و اجتماعی و سیاسی شکل گیرد.
وی سپس نتیجه گرفت: براین باورم نکته اول در اولویت گذاری مسأله انسان است. امروز مسأله انسان برای دنیا و جامعه‌ی جدید، مسأله ای بسیار مهم و اساسی است و سر منشأ بحث های فلسفی و حقوقی، سیاسی و اقتصادی است. با نگاه به بسیاری از مسائل دوره جدید از لحاظ نظری و عملی دریافت می کنیم که ریشه اصلی به مسأله انسان بر می گردد.
وی به مبحث منطق مواجهه اشاره کرد و توضیح داد: در بخش منطق مواجهه به نظر می رسد اولویت در باز اندیشی دقیق اصولی اساسی عقلی است؛ سنت کلامی متأخره سنتی فلسفی است که بر گرفته از اصول عقلانی بوده است.
وی اذعان داشت: اگر بتوانیم این بخش را منطق مواجهه تنظیم کنیم، قدرت دفاعی خود را در برابر مکاتب رقیب تقویت کرده ایم.
عضو هيئت علمي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي در پاسخ به این پرسش که در این سه رسالت، کدام یک در اولویت است، پاسخ داد: اولویت اول بحث نوفهمی و نویابی است و تا این اتفاق نیافتد، اساسا دو پل بعدی قابل عبور نیست، اما در بین الویت دوم و سوم ممکن است که افرادی استدلال کنند که امروز اولویت سوم از نظر ابتلا مقدم تر است و استدلالشان هم این باشد که انسان معاصر پیش از این که به دفاع به معنای سنتی خود پایبند باشد بیشتر به دنبال الگوها و نمونه های عملی است. این نگاه کاربردی که در دنیای جدید وجود دارد این است.
وی اظهار داشت: امروز انسان معاصر دنبال نمی گردد که شما چه منطق دفاعی عقلی دارید، به دنبال این است که شما می توانید به او راهکار بدهید یا نه. بایستی به این سوالات پاسخ دهیم که چرا انسان شناسی در قرآن حق است و انسان شناسی مارکسیستی حق نیست؛ چرا باید انسان اسلام را بپذیریم. در این مقوله دو راهکار وجود دارد، نخست آن که مبانی عقلی را تبیین کنیم و براساس آن انسان قرآن را بر کرسی بنشانیم. و دوم استدلال از طریق کاربردهاست؛ نشان دهیم که انسان شناسی قرآنی گره بیشتری از زندگی بشر باز می کند و با فطرت انسان همراه است و بحران های انسانی و اجتماعی را بهتر می تواند حل و فصل کند. از این روست که با این استدلال بین اولویت دوم و سوم مردد هستیم.
