شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
در اين جلسه اساتيد راهنما و مشاور و دو استاد داور و جمعي از دانش پژوهان و طلاب فرهيخته و علاقه مند رشته علوم و معارف قرآن، علوم حديث شركت داشته به مدت ۱۲۰ دقيقه به طول انجاميد.
اين جلسه با حضور حجت الاسلام و المسلمين علي رحماني استاد راهنما به عنوان دبير جلسه برگزار شد. همچنين جناب اقاي سيدمهدي علمي حسيني به عنوان استاد مشاور و حجج اسلام و المسلمین رباني بيرجندي و دكتر نقي زاده به عنوان اساتيد داور به نقد و بررسي اين پايان نامه پرداختند.
حجت الاسلام علي توكلي زاده در توضيح پايان نامه نگاشته خود گفت: ساختار رساله در چهار فصل، موضوع شناسی، تفسیر به رأی، تفسیر اجتهادی و زمینه‌های تفسیر به رأی نهاده شده و در این رساله، تفسیرعلمی و تفسیر قرآن به قرآن بررسی شده است.
وی با بیان اینکه تفسیر به رأی شیوه‌ای مذموم است، بیان کرد: پس از آن تفسیر اجتهادی روی کار آمد لذا نمی‌توان به طور کلی حکم داد که تفسیر اجتهادی کاملا تفسیر به رأی است و یا هیچ‌گونه تفسیر به رأی در آن دیده نمی‌شود.
تفسیر به رأی آیات؛ تفسیری بدون استناد به حجت معتبر شرعی
وی با بیان اینکه تفسیر در لغت به معنای پرده‌برداری از مراد متکلم و معنای آنها است، به بررسی تفسیر در روایات پرداخت و بیان کرد: با بررسی روایات و دیدگاه بزرگان به مفهوم تفسیر به رأی که به معنای تفسیر آیات بدون استناد به حجت معتبر شرعی است، دست می‌یابیم.
این دانش آموخته سطح سه مرکز تخصصی آخوندخراسانی اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان، با بیان معنای اجتهاد، تفسیر اجتهادی را جمع تعریف تفسیر و اجتهاد دانست و ابراز کرد: تفسیر اجتهادی به معنای به کاربردن عملیات عقلانی و قوه فهم و درک برای تفسیر آیات است.
وی با بیان اینکه تفسیر قرآن به قرآن یعنی با تدبر در آیه‌ای، به مقصود آیه‌ای دیگر دست یابیم، اظهار کرد: این روش تفسیری ائمه(ع) بوده است اما اهل بیت(ع) دارای ویژگی‌های خاصی بودند که ما دارای این ویژگی‌ها نیستیم.
حجت‌الاسلام توکلی‌زاده همچنین به بررسی ضابطه‌ها و مبانی تفسیرعلمی پرداخت و در پایان بیان کرد: سعی من بر این بود که کارم تقلیدی نباشد و تلاش کردم که بیشتر تحلیلی باشد؛ برای همین در برخی بخش‌ها از منابع یاد نشده است.
اشکالات وارده بر رساله
حجت‌الاسلام حسن نقی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه به داوری این رساله پرداخت و با بیان اینکه این نخستین نگاشته دانش‌پژوهان این مرکز تخصصی است، ابراز امیدواری کرد: این پایان نامه باید آغاز خوبی برای نگارش بهتر پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در این مرکز باشد.
وی با عنوان این مطلب که وظیفه ما نقد است، به بیان اشکالات وارده بر این پایان نامه پرداخت و بیان کرد: نخستین اشکال در انتخاب عنوان پایان نامه است. عنوان این رساله، بررسی جایگاه تفسیر به رأی در تفاسیر اجتهادی معاصراست اما تنها به دو مقوله تفاسیر علمی و قرآن به قرآن پرداخته شده است؛ این عنوان برای این بحث بزرگ است و می‌توان در عنوان آن ذکر کرد که بررسی جایگاه تفسیر به رأی با تأکید بر تفاسیر علمی و قرآن به قرآن.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، با بیان جای اینکه برخی وصف‌ها در این رساله خالی است، گفت: رساله با مقدمه آغاز می‌شود در حالی که تعریف موضوع، هدف، پیشینه و ساختار عناوین در آن گنجانده نشده بود و لازم بود که ساختار آن با مقدمه ارائه و براساس آن به تفصیل مطالب اشاره می شد.
وی با بیان اینکه چکیده، باید چکیده کل پایان‌نامه باشد، ابراز کرد: هدف، دغدغه، روش تحقیق که از همه مهم‌تر است و نیز حاصل تحقیق، باید در چکیده می‌آمد ولی در این رساله، با وجود اینکه حجم آن خوب و مناسب است ولی شرح کار و نتیجه آن در چکیده نیست و در واقع نیمه چکیده است.
حجت‌الاسلام نقی‌زاده گفت: عنوان فصل اول، موضوع شناسی ذکر شده است، اما در واقع مفهوم شناسی است، چرا که شما به یک سلسله واژگان پرداختید و موضوع شناسی چیز دیگری است؛ ایراد دیگری که بر این پایان نامه وارد است، شخصیت محورانه بودن آن است چون با این کار برخی افراد که در این خصوص اظهارنظر کرده‌اند، از قلم انداخته شدند.
داور این رساله، تصریح کرد: اشکالی که در ساختار این رساله وجود دارد این است که مقدمات از خود نتیجه بیشتر است و نیز به نظر می‌رسد در معنای اجتهاد، خیلی تأمل نکردید و از آن سریع گذشتید.
وی افزود: درحالی که با توجه به آنکه اجتهاد در قرون اولیه مفهوم منفی داشت و بعد تحول مثبت یافت و بار معنایی گرفت؛ می‌توانستید بیشتر راجع به اجتهاد کار کنید؛ ضمن اینکه جای کلمه رأی خالی است که می‌توان با سیر در روایات، رساله علمی خوبی از آن کسب کرد.
حجت‌الاسلام نقی‌زاده با بیان اینکه در جایی از رساله اظهارنظر به چشم می‌خورد، عنوان کرد: انتظار داشتم نقد شما عالمانه‌تر باشد؛ در خصوص نقدی که وارد کرده‌اید، اشکال وارد می‌شود زیرا ما در جایگاه یک متخصص نمی‌توانیم به اظهار نظر در خصوص برخی مسائل بپردازیم.
وی ضمن بیان این مطلب که در صفحه‌آرایی هم اشکال به چشم می‌خورد و برخی صفحات، بخش‌های خالی دارند، به اشکال در نحوه ارجاع نیز اشاره کرد و گفت: گاهی به منابع دسته اول اشاره کردید و پس از آن منابع دسته دوم و دسته سوم را نیز آوردید که نیازی به ذکر آنها نبود چرا که مطالب منابع دسته دوم هم به منابع دسته یک باز می‌گردد.
روحیه علمی باید در نوشتن رساله حاکم باشد
در این جلسه، هم چنین حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن ربانی‌بیرجندی، نماینده مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان در این جلسه با بیان اینکه همیشه کار اول انسان نقایصی دارد، گفت: این موارد را بیان می‌کنیم تا تجربه‌ای برای آینده شود و رو به سوی بهتر شدن برویم، باید فن نویسندگی، نگارش، پژوهش و مراجعه به کتب و منابع را از این کار بیاموزیم.
وی بیان کرد: همانگونه که در نگارش، اصول صحیح نوشتن رعایت می‌گردد، باید در بیان مطالب نیز دقت شود، به طور مثال ما در کلمات فارسی، تنوین به کار نمی‌بریم و باید در گفتار و نوستار به آن توجه شود. ما از لحاظ حکمتی فقیریم و برای جبران این نقص پیشنهاد می‌شود کتب محمدرضا حکیمی را مطالعه کنید.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوندخراسانی تاکید کرد: در تعریف و بیان مفاهیم در یک اثر علمی، باید تلاش بر این باشد که از منابع دسته اول بهره گرفته شود؛ مراجعه به منابع دسته اول امر مهمی است و ترتیب تاریخی نیز باید رعایت شود که این امر می‌طلبد قبل از نقل اقوال، شخصیت شناسی کنیم.
وی عنوان کرد: در این رساله، مدخل‌ها بیشتر شده و به اصل مطلب کمتر پرداخته‌اید، شیوه نگارش این است که پس از بیان مدخل، علمی‌ترین مباحث در دو فصل میانه عنوان می‌شد.
نماینده مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان در این جلسه، گفت: در نوشتن رساله و تحقیقات باید روحیه علمی حاکم باشد و این مسئله، نیازمند منابع و بحث‌های علمی دقیق است.
