شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش خبرنگار شبکه معالم، نخستين همايش تفسیر و تفسيرنگاري درسده اخير حوزه علميه مشهد به مناسبت شصتمين سال درگذشت آيت الله شيخ محمد نهاوندي و ره‌آورد تفسيري وي، با همكاري ستاد تفسير قرآن كريم حوزه علميه خراسان با پیام حضرت آیت الله صافی گلپایگانی، از مراجع عظام تقلید صبح پنج شنبه ۲۶ فروردين درسالن همايشهاي دفتر تبليغات اسلامي خراسان برگزار شد؛ در این گزارش محتوای خبری نخستین همایش به بهانه برگزاری سومین همایش تفسیر و تفسیرنگاری باز نشر شده است.
در این مراسم، آیت الله خزعلی، عضو مجلس خبرگان رهبری، حجت الاسلام و المسلمین ربانی بیرجندی، عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، حجت الاسلام دكتر مهدوي راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دكتر رضايي كرماني، مدرس دانشگاه فردوسی مشهد به ایراد سخنرانی پرداختند.
تفسير نفحات الرحمن دلیلی برای اثبات جمع آوری قرآن درزمان پيامبر
آيت الله خزعلي در این همایش به بیان مطالبی پیرامون تفسيرقرآن پرداخت و گفت: اولين كاري كه درباره تفسر بايد كرد، اين است كه خود را ازهمه بحثها خالي كنيم وبه لغت قرآن توجه شود. لغت قران از المنجد شناخته نمي شود. دربحث ترجمه و تفسيرلغات بايد توجه بيشتري صورت گيرد. گاهي مفسرين به خود قرآن دقت نمي كنند و واژه ها را غير ازمعناي درست آن ترجمه مي كنند.
عضو مجلس خبرگان رهبري درتوضيح قسمتي از تفسير نفحات الرحمن خاطرنشان كرد : آيت الله نهاوندي درمورد بحث جمع قرآن درزمان پيامبر(ص)، با اشاره به آيات و روايات ثابت مي كند كه قرآن درزمان پيامبرجمع شده است.
وي درانتهاي سخنان خود ضمن اشاره به فتنه ها افزود: مردم بايد زيربنا را بدانند و فتنه را بشناسند. بلايي كه برسرما مي آيد، ازهمين نشناختن است. عده اي ازروي هوي و هوس كارهايي انجام دادند، ولي بدانند كه ما ايستاده ايم. زبير درابتدا حضرت علي (ع) را ياري نكرد ولي درجنگ جمل عده زيادي ازمسلمانان را كشت.
آيت الله خزعلي گفت : درفتنه اخير عده اي ازروي هوي و هوس كارهايي انجام دادند ،ولي بدانند كه ما ايستاده ايم.
توجه به اسباب نزول آيات ازخصوصيات تفسير نفحات الرحمن
حجت الاسلام و المسلمین ربانی بیرجندی درحوزه روش تفسيري، ويژگيهاي تفسير نفحات الرحمن آيت الله شيخ محمد نهاوندي را ذيل ۲۰ عنوان تقسيم بندي كرد و گفت : اولين ويژگي روش تفسيري ايشان بيان كردن اصل مطلب و پرهيز ازتطويل است. زيرا تفسير ميدان نگارش قلمهاست و قلمهاي افسار گسيخته خود نمايي مي كنند. اين قرآن پژوه و مؤلف، دومين ويژگي اين تفسير را گزينش وجه ممتاز دانست و اظهار داشت : درباره برخي واژگان و آيات، نظريات 
گوناگوني وجود دارد، ولي مؤلف ازابتدا با رعايت اصل كلي مطابق عقل و نقل صحيح وارد شده است. سومين خصوصيت روش تفسيري آيت الله نهاوندي پرداختن به روايات است. وي ذيل آيه به روايت اشاره مي كند و بعد توضيح خود را براساس آن بيان مي كند.
وی با اشاره به چهارمين ويژگي اين تفسير كه توجه به نظم و ارتباط است، افزود : مفسران دونظريه دارند؛ يكي اينكه بين صدر و ذيل آيه هيچ ارتباطي نيست و دوم اينكه قرآن خميرمايه واحد است كه بصورت آيه و سوره ها درآمده است. آيت الله نهاوندي درابتداي هرسوره، نظم بين سوره و سوره قبلي و ارتباط آنها با يكديگر را ذكر كرده است.
اين استاد حوزه و دانشگاه پنجمين ويژگي تفسير نفحات الرحمن را توجه به اسباب نزول خواند و تشريح كرد : برخي ازمفسران اسباب نزول را قبول ندارند، اما آن بخشي ازتاريخ است. مفسر بايد علم تاريخ داشته باشد تابتواند به نقد اسباب نزول جعلي پرداخته و عالمان برخورد كند.
حجت الاسلام رباني بيرجندي پرهيز ازذكر اختلاف در قرائت و نگارش براساس علوم قرآني را خصوصيت ديگر اين تفسير برشمرد و ادامه داد : مولف درمباحث ادبي و لغوي وارد نشده است، ولي ازنكات بلاغي هم غافل نشده است. پرهيز از نقل اسرائيليات، گره نزدن تفسير با علوم جديد، پرداختن به آيات الاحكام و توجه به منابع تفسير فريقين را ازديگر ويژگيهاي تفسير نفحات الرحمن دانست.
وي درادامه ضمن اشاره به ويژگيهاي ديگر روش تفسيري آيت الله نهاوندي گفت : وي به آراي كلامي توجه داشته و به نقد برخي ازمباحث فلسفي پرداخته است. ذيل آيات مربوط به امامت خوب وارد شده و تفسير صحابه را فراموش نكرده است. تفسير وي مَزجي است و اجتهاد درتفسير و روش ميانه درآن ازخصوصيات ديگر اين تفسير ارزشمند است.
بحثهاي علوم قرآني درميان شيعه پربار است
حجت الاسلام دكتر مهدوي راد درحوزه علوم قرآني به ايراد سخن پرداخت و گفت: علماي بزرگ شيعه، بحثهاي مربوط به علوم قرآني را برخلاف علماي اهل سنت بصورت مستقل نمي نوشتند. آنها ازقرن اول تا چهارده را جستجوكرده و كتاب نوشتند.
عضو هيئت علمي دانشگاه تهران واحد پرديس افزود : بحثهاي علوم قرآني درميان اهل سنت پربرگ است، ولي پربار نيست. اما درشيعه پربار است و پربرگ نيست. اين بحثها غير ازبحثهاي ادبي و بلاغي كه درحوزه اهل سنت لطيف و قابل توجه است، هنگامي كه به بحثهاي عمقي وارد مي شود؛ پربار و جهت دار است.
اين استادحوزه و دانشگاه درتوضيح تفسير نفحات الرحمن آيت الله شيخ محمد نهاوندي خاطرنشان كرد : بحث مهم و اساسي دراين تفسيرجمع قرآن است. علماي ما غير ازمفسرين گاهي سهل انگارانه ازكنار اين بحث گذشتند. درحاليكه نتيجه بحث مهم است و درست است كه يك بحث تاريخي است و بايد با ابزار و ادله تاريخي پيش رويم ولي وقتي همه بخواهيم نفي كنيم؛ بازهم به مباحث تاريخي نيازمنديم. دربحث جمع قرآن و ترتيب آن، تقريباً تمام اهل تفسير دوره اخير مشهد برآن معتقدند.
مهدوي راد تناسب را از ويژگي هاي ديگر تفسير نفحات الرحمن دانست و اضافه كرد : بحث تناسب كم و بيش درقالب نظم درقرن اخير قابل توجه بوده است و بعضي ازخاورشناسان منصف به آن توجه كرده اند. آيت الله شيخ محمد نهاوندي اول مبنا را درست كرده است.
وي با اشاره به بحث ترتيب قرآن گفت : ترتيب هم مربوط به زمان پيامبر (ص) است. آيت الله بروجردي به جمع و ترتيب درزمان پيامبر(ص) معتقد بودو در تفسير نفحات الرحمن آيت الله شيخ محمد نهاوندي هم اشاره به جمع و ترتيب وجود دارد.
تفسير نهاوندي؛ تفسيری اجتهادي
دكتر رضايي كرماني گفت : ميراث فرهنگي مابراي ارزيابي بايد به بستر زماني و مكاني كه صادر شده، توجه كند. تفسير نفحات الرحمن شيخ محمد نهاوندي مربوط به ۸۰ سال قبل است. حوزه هاي علميه تا قبل ازانقلاب اسلامي فقط با چاپهاي سنگي كارمي كردند. فضاي آن زمان بسيار محدود بود، لذا قضاوت درمورد آثار ايشان دربرابركتابخانه هاي ديجيتالي فرق مي كند.
اين استاد دانشگاه با اشاره به تفسيرهاي موجود درجهان افزود : ازبين ۳ هزار تفسيري كه نگاشته شده، فقط پانصد تفسيرباقي مانده است كه حجم دانشمندان شيعه و اماميه درحوزه تفسيرشاكله خوبي دارد.
وي ضمن تقسيم تفاسير به روش و گرايش خاطرنشان كرد: تفسير آيت الله نهاوندي دو سال قبل از ارتحال وي چاپ شده است و درتقسيم بندي روش تفسيري ايشان، عده اي به تفسير نهاوندي تفسير اجتهادي يا تفسير جامع مي گويند. تفسر نهاوندي تفسيري مَزجي است و به لحاظ محدوديتهايي كه دارد؛ مرسوم نيست.
رضايي كرماني درپايان با اشاره به اولويت بندي پژوهشها اظهار داشت. : طرحهاي پژوهشي سنگين و كارهاي متشرنشده زيادي وجود دارد و دانشجويان مقطع كارشناسي ارشد و دكتري براي انتخاب موضوع پايان نامه كه نيمي ازراه است،بهتر است يكي ازطرحهاي پژوهشي را بعنوان پايان نامه خود انتخاب كرده و اين كارهاي انجام نشده يا نيمه تمام را منتشر كنند.
