به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام والمسلمین سعید ضیائی‌فر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سومین کارگاه آموزشی پژوهشی فلسفه علم اصول که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به تبیین «اجتهاد به مثابه روش» پرداخت.

وی با بیان اینکه اخباری‌ها بر خلاف اصولی‌ها کتاب‌محور بودند نه روایت‌محور، گفت: غالب اصولی‌ها می‌گویند روایت باید دیده شود که این روایات دارای پنج دیدگاه مقطوع الصدور، موصوف الصدور، مظنون‌الصدور، روایت توسیخ شده و حجیت پلکانی است.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم ادامه داد: اخباریون می گویند کتاب های روایی ما و هر بحث و روایتی که در کتاب‌های اصول کافی، تهذیب، استبصار و من لایحضره الفقیه آمده معتبر است و سند آن نیاز به بررسی ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین ضیائی‌فر در رابطه با جهت صدور اظهار کرد: جهت اول در مقام بیان حکم باشد، دوم در مقام بیان حکم شرعی باشد نه حکم عادی، جهت سوم در مقام بیان حکم شرعی فرازمانی باشد.

وی با بیان اینکه قواعد اصولی را به سه بخش «ضوابط اصولی مشترک»، «ضوابط اصولی محسوس باب معاملات» و «ضوابط اصولی محسوس باب عبادات» می توان تقسیم کرد، عنوان کرد: یکی از معانی تخصصی شدن اجتهاد این است که اگر کسی قصد دارد در باب معاملات مجتهد شود علاوه بر ضوابط اصولی مشترک که در جمیع ابواب حجت است، باید به ضابطه اصولی اختصاصی باب عبادات یا معاملات مسلط باشد.

ماهیت اختلاف عبادات و معاملات اصولی نیست

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: علی‌القاعده می‌توان ضوابط اختصاصی بین باب معاملات، عبادات و ضوابط مشترک را ساخته و پرداخته کرد؛ عبادات و معاملات تعاریف مشخصی دارند و اصطلاح محل بحث ما این است هر چیزی که در باب خالق باشد در حوزه عبادات و هر آنچه که در ارتباط با مخلوق باشد، را در حوزه معاملات می‌دانیم.

حجت الاسلام والمسلمین ضیائی‌فر مطرح کرد: اختلافاتی میان عبادات و معاملات وجود دارد البته این اختلافات سنخ و ماهیتش اصولی نیست بلکه فقهی است به طور مثال غصبی نبودن مکان در عبادت شرط است در حالی که در معامله شرط نیست.

وی با اشاره به اختلافات اصولی خاطرنشان کرد: در اصول موجود قواعدی است که اختصاص به باب عبادات دارد؛ ممکن است در عبادات قواعدی باشد که قلمرویش محدود به همین حوزه باشد اما در حوزه معاملات جاری نیست و بالعکس.

اخباریون: علم فقه و علم کلام باید نقلی یا روایی باشد

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم بیان کرد: یک موضوع که اخباریون بذرش را در تفکر شیعی کاشتند یا تقویت کردند این است که علم فقه و علم کلام باید نقلی یا روایی باشد؛ آنهایی که معتدل تر بودند چون مرحوم مجلسی می‌گفتند نقلی و بعضی چون مرحوم استرآبادی که افراطی‌تر بودند می گفتند باید روایی باشد (نقلی آیه را هم دربرمی گیرد اما روایی آیه را در نمی گیرد).

وی تصریح کرد: علم اصول برای ضوابط فهم، اثبات و جهت صدور متن است باید نقلی یا روایی باشد، این فضا سبب شد نگاه بعضی از دانشمندان اصولیان به علم اصول نقلی شود.

حجت الاسلام والمسلمین ضیائی‌فر متذکر شد: تا قبل از اخباری‌ها در کتاب های اصولی امامیه هر جا از استصحاب بحث می کردند برای اثبات به دلایل عُقلایی یا دلایل نقلی تمسک می کردند اما بعد از اخباری ها تغییر کرد یعنی اصولی‌ها وقتی می خواهند حجت استصحاب را اثبات کنند تحت تأثیر تشعشات هسته‌ای اخباری‌ها از راه نقلی استفاده می کنند.

وی اقزود: این نگاهی بود که بعد از اخباری ها شروع شد نه اینکه بگویند فهم نیازمند ضابطه نیست بلکه می گفتند ضابطه های شما چرا نقلی یا روایی نیست و این گرایش تأثیر گذاشت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: در حجیت خبر واحد اصولی های قبل از اخباری ها برای اثبات هم ادله نقلی و هم ادله عقلایی دارند اما بعدها ادله نقلی غلبه پیدا می کند و این از تاثیرات اخباری ها و از تأثرات اصولی ها که بعد از اخباری ها پذیرفتند، می باشد.