به گزارش شبکه معالم، دکتر اکرم قدیمی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در نخستین جلسه از دوره آموزشی سوادهای هزاره سوم که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به تبیین «مفهوم‌شناسی سواد در دوران معاصر» پرداخت.

رئیس انجمن ترویج علم ایران با بیان اینکه واژه سواد، مفهومی در زبان است که معمولاً به توانایی خواندن و نوشتن تلقی می‌شود، عنوان کرد: سواد در تعریف سنتی، توانایی خواندن و نوشتن یا توانایی به ‌کار بردن زبان برای خواندن، نوشتن، گوش ‌دادن و سخن‌ گفتن است، اما در مفهوم نوین آن به سطحی از خواندن و نوشتن گفته می‌شود که برای ارتباط کافی است و یا سطحی که یک فرد بتواند مفهوم را بفهمد و انگاره‌ها و اندیشه‌هایش را تا جایی بیان کند که بتواند در آن جامعه سهیم باشد.

دکتر قدیمی مطرح کرد: طبق تعریف یونسکو «باسوادی توانایی شناخت، درک، تفسیر، ساخت، برقراری ارتباط و محاسبه در استفاده از مواد چاپ‌ شده و نوشته ‌شده مربوط به زمینه‌های گوناگون است، باسوادی زنجیره آموزشی را دربر دارد که توانایی رسیدن به اهداف، توسعه دانش و پتانسیل و شرکت کامل در جامعه‌ای بزرگتر را برای یک فرد فراهم می‌کند.»

سواد علمی یکی از مهمترین انواع سواد است

دانشیار مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با بیان اینکه امروزه مفهوم «سواد» فقط خواندن، نوشتن و حساب کردن نیست و «باسوادی» نیز تنها معنای دانستن حروف و کلمات صرف را نمی‌دهد، عنوان کرد: منظور از فرد باسواد فردی است که توانایی های بیشتری داشته باشد و به­علت سرعت بالای رشد و تغییرات علمی ـ فناوری در جامعه، داشتن «سواد علمی» یکی از مهمترین نوع سواد است که لازمه زندگی در چنین دنیایی است؛ سواد علمی، دانش و درک مفاهیم علمی و به کار بردن آنها در روند تصمیم‌گیری شخصی، امور شهروندی، فرهنگی و بهره‌وری اقتصادی است.

رئیس انجمن ترویج علم ایران با اشاره به اینکه سواد علمی از روش‌شناسی، مشاهده و نظریه‌پردازی تشکیل می‌شود، ادامه داد: یک شهروند باسوادِ علمی می‌تواند کیفیت ادعاهای مطرح شده از طرف رسانه‌ها، سیاستمداران و تبلیغات را بر اساس اعتبار منابع و روش‌شناسی تعیین کند و به درستی نتیجه‌گیری‌های آن‌ها را بسنجد.

وی با بیان اینکه یکی از اهداف روشن آموزش علوم و فناوری، ایجاد سطوح بالای «سواد علمی» است، خاطرنشان کرد: سواد علمی باید بخشی از آموزش رسمی دولت ها باشد زیرا شناخت علم برای هر کسی ضروری است به ویژه آموزش علوم در مدرسه باید معطوف به ارتقای بازدهی علمی باشد.

انواع سواد علمی

دکتر قدیمی با بیان اینکه سواد علمی دارای انواع عملی، شهروندی، فرهنگی مفهومي، كاركرد، ديجيتالي، فناورانه ،خبری، اينترنتي، مهارتی و فرهنگي است، عنوان کرد: «سواد علمی عملی» اهمیت ویژه ای برای توسعه کشورها دارد و می توان از آن برای حل مسائل عملی همچون سلامت و درمان استفاده کرد.

وی افزود: مردم با داشتن سواد علمی شهروندی قادرند از علم و مسائل مرتبط با آن آگاه‌تر شوند به گونه ای که بتوانند با عقل سلیم به آن مسائل پرداخته و هر چه بیشتر در فرایندهای دموکراتیک جامعه مشارکت کنند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ادامه داد: سواد علمی فرهنگی بعد دیگری از سواد علمی است که علاقه و اشتیاق به دانستن چیزی در مورد علم به عنوان یک موفقیت بزرگ و دستاورد انسان است.

دستیابی به سواد علمی

رئیس انجمن ترویج علم ایران خاطرنشان کرد: برای رسیدن به سواد علمی، آموزش علوم در مدارس باید با رویكرد كاوشگری باشد، یعنی به جای آنكه دانش آموزان را با انبوهی از اطلاعات روبه رو كنیم، آنها را در موقعیتی قرار دهیم كه برای حل یك مسئله به پژوهش بپردازند.

وی با اشاره به ضرورت آموزش علوم در دانشگاه ها به روش تلفیقی، تأکید کرد: شیوه آموزش در دانشگاه ها باید متحول شود و دانشجویان علاوه بر آموزش‌های علمی، باید شیوه استفاده از علم در زندگی روزمره خود را هم بیاموزند. 

دکترقدیمی به روش عمومی دستیابی به سواد علمی اشاره کرد و افزود: نگارش كتاب های علمی كه برای عموم مردم قابل فهم باشد از سوی دانشمندان و اصحاب مطبوعات باید رونق بیشتری گیرد هم‌چنین برنامه های تلویزیونی و رادیویی، باید ضمن معرفی تازه‌ترین دستاوردهای علمی درباره پیامدهای اجتماعی آنها نیز اطلاع رسانی كنند.

ویژگی‌های سواد علمی و فناورانه

وی در بخش دیگری از سخنانش با توجه به اینکه در عصر پیشرفت تکنولوژی و فناوری زندگی‌ می‌کنیم به بیان ویژگی های سواد علمی و فناورانه پرداخت و گفت: سواد علمی و فناورانه نیازی همگانی است؛ همه انسان ها در همه شرایط اقتصادی اجتماعی، سیاسی و شغلی برای زندگی کردن به فراگیری مجموعه ای از دانستنی ها و مهارت ها در زمینه علم و فناوری نیاز دارند.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور مطرح کرد: سواد علمی و فناورانه برای افراد گوناگون متفاوت است یعنی هرچند کسب آن برای همگان ضروری است اما اطلاعات مورد نیاز افراد با یکدیگر بنا به شرایط محیطی، سنی، شغلی و امثال آن متفاوت است.

قدیمی اظهار کرد: با پیشرفت علوم و فناوری و توسعه جوامع، محدوده عملکرد و کاربرد سواد علمی و فناورانه برای هر فرد پیوسته در حال تغییر است یعنی هر انسانی باید به طور مداوم در پی کسب اطلاعات مورد نیاز جدید تری باشد.

رئیس انجمن ترویج علم ایران خاطرنشان کرد: آموختن سواد علمی به عنوان وسیله ای کاربردی و تنها در دوره زمانی مشخصی از زندگی هر فرد، غیرممکن است؛ یعنی در دوره آموزش مدرسه نمی توان همه اطلاعات مورد نیاز هر دانش آموز را در اختیار او قرار داد زیرا از شرایط آینده شغلی، جغرافیایی و اجتماعی آنها چیزی نمی دانیم همچنین نسبت به تحولات دانش بشری در آینده آگاه نیستیم، بنابراین یادگیری باید در همه عمر ادامه داشته باشد.

گفتنی است، نخستین جلسه از دوره آموزشی «سوادهای هزاره سوم» از سوی مرکز آموزشی شیخ بهایی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در مشهد برگزار شد.