به گزارش خبرنگار شبکه معالم، دویست و چهل و چهارمین نشست حلقه ادبیات داستانی خواهران مرکز آموزشی طوبی به نقد رمان «در کشور مردان» اختصاص یافت و سعید تشکری، داستان نویس، نمایشنامه نویس و مدرس داستان‌نویسی و ادبیات نمایشی و محمدجواد استادی، سرپرست گروه آموزشی ادب و هنر اسلامی مرکز آموزشی شیخ بهایی به بیان نقطه نظرات خود در خصوص این رمان پرداختند.

خلاصه رمان

رمان «در کشور مردان» فضای خفقان‌آوری را به مخاطب خود نشان می‌دهد که معمر قذافی، رهبر سابق کشور لیبی، مسبب آن بود. راوی داستان جوانی است به نام سلیمان که داستان را با مرور خاطراتش به پیش می‌برد. او از مبارزات پدرش و مشکلاتی که خانواده در غیاب پدر با آن مواجه بوده می‌نویسد و نشان می‌دهد که چگونه خودکامگی موجب در هم شکستن روابط انسانی می‌شود.

نظرات اعضا

در ابتدای نشست، اعضای حلقه به بیان نظرات خود پیرامون کتاب پرداختند و گفتند: هشام مطر در این رمان نشان می‌دهد که چقدر زندگی لیبیایی‌ها به حکومت دیکتاتوری شبیه است. مردان در این جامعه در صدر قرار می‌گیرند و زنان از حقوق اولیه خود محروم‌اند. نویسنده به خوبی حوادث رمان را با مقاطع تاریخی لیبی پیوند زده است. کوچه‌ای که حوادث رمان در آن می‌گذرد نمونه‌ای از کلیت کشور لیبی است و نمایندگانی از اقشار مختلف در آن حضور دارند.

اعضا با بیان این که آیات قرآن و فرهنگ اسلامی عمیقاً در شخصیت‌های رمان ریشه ندارد و تبدیل به لقلقۀ زبان آن‌ها گشته است، افزودند: کودکی سلیمان، بخش بزرگی از رمان را اشغال کرده و نویسنده از ماجرای جوانی او به طور گذرا عبور کرده است. تکرارها و توصیف‌های طولانی در بعضی از بخش‌ها مخاطب را خسته می‌کند. چالش اصلی رمان، آری یا نه گفتن به دیکتاتور است.

ایشان با اشاره به این که مفهوم دیکتاتور در این داستان مورد بازتعریف نویسنده قرار گرفته و گستره‌ای پیدا کرده است که در آن حتی کودکان رمان نیز از این خصیصه بی بهره نیستند، خاطرنشان کرد: نویسنده در این راستا از قصۀ شهرزاد استفادۀ خوبی کرده و می توان گفت این رمان نمونۀ خوبی از حضور حکایت در روایتی مدرن است. شهرزاد در وجود شخصیت‌های مختلف داستان، ظهوری متناسب با همان شخصیت یافته است.

رمان «در کشور مردان»؛ رمانی توریستی

تشکری در ادامه این نشست گفت: این رمان دچار انجماد است و مردان و زنان آن کنشگر نیستند. این رمان نتوانسته جامعیتی از مردم و فرهنگ لیبی به خواننده ارایه کند و برخی پلات‌های زیبای رمان نیز به شکل درخشان‌تری در رمان‌های بزرگ دیگر وجود دارند.

وی افزود: رمان در کشور مردان را می‌توان رمانی توریستی نامید که می‌تواند خوانندگان خاص خود را جذب کند، البته نویسنده در خلق رمانی حزن‌انگیز موفق بوده است. نگاه هشام مطر به جامعۀ سنتی لیبی، نگاه از بالا به پایین است. انتخاب راوی کودک به تشدید نمایش خشونت در داستان کمک کرده است.

غیاب فرهنگ اسلامی لیبی در رمان «در کشور مردان»

در بخش دیگری از این نشست استادی در نقد رمان در کشور مردان با بیان این که لیبی از ادبیات کهن خوبی برخوردار است و ادبیات جدید آن هم وامدار سنت شفاهی این کشور است، گفت: سه استبداد طبقاتی، استبداد ایتالیایی‌ها و استبداد معمر قذافی در تاریخ کشور لیبی حکمرانی وجود داشته است.

وی اشاره کرد: از سال ۱۹۶۰ ادبیات لیبی به سمت مبارزه با استبداد حرکت کرده و این تمرکز، ادبیات این کشور را به شدت سیاسی کرده است. در این رمان، فرهنگ اسلامی لیبی به شدت غائب است و این به علت غیاب نویسنده از کشورش و زندگی وی در کشورهای غربی است.

وی متذکر شد: در اوج انقلابات کشور‌های عربی این کتاب که نگاه امیدوارانه‌ای به انقلاب لیبی ندارد مورد توجه معنادار کشورهای غربی قرار می‌گیرد.